Mục 3
Công bằng xă hội

1928 (2832)  Xă hội bảo đảm công bằng xă hội khi tạo ra những hoàn cảnh thuận lợi để các đoàn thể cũng như mỗi cá nhân có được những ǵ họ có quyền hưởng theo bản tính và ơn gọi của họ. Công bằng xă hội liên hệ mật thiết với công ích và với việc thực thi quyền bính.

Tôn Trọng Nhân Vị

1929 (1881)  Chỉ có được công bằng xă hội khi phẩm giá siêu việt của con người được tôn trọng. Con người là mục đích tối hậu của xă hội, v́ xă hội nhằm phục vụ con người:
"Đấng Tạo Hóa đă trao cho chúng ta trách nhiệm bảo vệ và thăng tiến phẩm giá con người. Trong mọi hoàn cảnh lịch sử, mọi người nam cũng như nữ, đều phải đảm nhận trọng trách này" (x. SRS 47).

1930 (1700 1902)  Tôn trọng nhân vị gồm cả việc tôn trọng các quyền phát sinh từ phẩm giá của thụ tạo là con người. Các quyền này không do xă hội ban cho và xă hội phải công nhận chúng. Các quyền ấy là cơ sở để mọi quyền bính có được hợp pháp về mặt luân lư (x. PT 65). Khi chà đạp hay phủ nhận các quyền ấy trong luật pháp hiện hành của ḿnh th́ xă hội tự phá hoại tính hợp pháp về mặt luân lư của chính ḿnh. Không có sự tôn trọng nhân vị, quyền bính chỉ có thể dựa trên sức mạnh hay bạo lực, để bắt buộc các thành viên phải tùng phục. Hội thánh có bổn phận nhắc nhở những người thiện chí về những quyền này và phân biệt chúng với những đ̣i hỏi quá đáng hay sai lầm.

1931 (2212 1825)  Để tôn trọng nhân vị phải tôn trọng nguyên tắc: "Mỗi người đều phải xem người đồng loại, không trừ một ai, như "cái tôi thứ hai", nên phải quan tâm đến sự sống của họ và những phương tiện cần thiết giúp họ sống xứng đáng nhân phẩm" (x. GS 27,1). Không một luật pháp nào tự ḿnh có thể xóa bỏ được các nỗi sợ hăi, những thành kiến, những thái độ kiêu căng và ích kỷ, ngăn trở việc xây dựng những xă hội thực sự huynh đệ. Chỉ có đức ái Ki-tô giáo mới có thể lướt thắng những thái độ đó, v́ giúp chúng ta đón nhận người khác như một người "thân cận", một người anh em.

1932 (2449)  Bổn phận "trở nên người thân cận" của tha nhân và hết ḷng phục vụ họ khẩn thiết hơn khi có người gặp khốn khổ trong bất kỳ lănh vực nào. "Mỗi lần các ngươi làm như thế cho một trong những anh em bé nhỏ nhất của Ta đây, là các ngươi đă làm cho chính Ta vậy" (x. Mt 25,40).

1933  Bổn phận này cũng được thực thi đối với những kẻ suy nghĩ hay hành dộng khác chúng ta.Giáo huấn của Đức Ki-tô đ̣i buộc chúng ta phải tha thứ mọi xúc phạm (x. Mt 5,43-44). Giới răn của luật mới dạy chúng ta yêu thương cả kẻ thù. Sống theo Tin Mừng, chúng ta không được oán ghét kẻ thù, dù ghét điều ác do họ gây ra.

II. CON NGƯỜI: DỊ BIỆT NHƯNG B̀NH ĐẲNG

1934 (225)  Mọi người có cùng một bản tính và cùng một nguồn gốc, v́ được tạo dựng theo h́nh ảnh Thiên Chúa duy nhất, và được ban cho một linh hồn. Nhờ hy tế của Đức Ki-tô cứu chuộc, mọi người được mời gọi đến hưởng vinh phúc của Thiên Chúa, nên b́nh đẳng về phẩm giá.

1935 (357)  Con người b́nh đẳng với nhau chủ yếu dựa trên nhân phẩm và các quyền phát xuất từ nhân phẩm:

"Phải vượt lên trên và loại bỏ mọi h́nh thức kỳ thị về những quyền lợi căn bản của con người, trong phạm vi xă hội hoặc văn hóa, phái tính, chủng tộc, màu da, địa vị xă hội, ngôn ngữ hay tôn giáo, v́ như vậy là trái với ư định của Thiên Chúa" (x. GS 29,2).

1936 (1879)  Khi chào đời, con người không có sẵn trong tay tất cả những ǵ cần thiết để phát triển đời sống thể xác và tinh thần của ḿnh. Con người cần đến tha nhân. Con người khác nhau về tuổi tác, thể lực, những năng lực trí tuệ và tinh thần, những cơ hội mỗi người có được và của cải được phân phối. Thiên Chúa không trao cho mỗi người số "nén bạc " như nhau.

1937 (340 791 1202)  Những dị biệt này nằm trong chương tŕnh của Thiên Chúa. Thiên Chúa muốn mỗi người đón nhận điều ḿnh cần từ người khác. Ai lănh được những "nén bạc" đặc biệt, phải biết thông truyền những lợi ích của các tài năng đó cho những ai cần đến. Các dị biệt khuyến khích và thường đ̣i buộc mọi người sống độ lượng, hảo tâm và chia sẻ, kích thích các nền văn hóa trao đổi, làm phong phú cho nhau:

"Ta không ban cho mọi người các đức tính như nhau, nhưng kẻ này được đức tính này, kẻ khác được đức tính khác... Ta ban cho người này đức ái, kẻ khác được đức công chính, sự khiêm nhường hay đức tin sống động... C̣n về những điều cần thiết cho đời sống con người, Ta đă không phân phối đồng đều, không muốn mỗi người có đủ mọi sự, để buộc họ phải thực thi đức ái. Ta muốn họ cần đến nhau và trở thành những thừa tác viên của Ta để phân phát những ân sủng và mọi thứ Ta đă quảng đại ban cho họ" (T. Ca-ta-ri-na thành Si-ên-na 1,7).

1938 (2437)  Tuy nhiên có hàng triệu người nam cũng như nữ bị đối xử bất b́nh đẳng. Điều này rơ ràng nghịch với Tin Mừng.

(2317)   "Sự b́nh đẳng về nhân phẩm đ̣i hỏi người ta phải tiến tới mức sống nhân đạo hơn và xứng hợp với con người hơn. Thực vậy, những chênh lệch quá đáng về kinh tế và xă hội giữa những thành phần hay giữa những dân tộc trong cùng một gia đ́nh nhân loại thực là những gương xấu và đi ngược với công bằng xă hội, lẽ phải, nhân phẩm và nền ḥa b́nh xă hội cũng như quốc tế (x. GS 29,3).

III. T̀NH LIÊN ĐỚI NHÂN LOẠI

1939 (2213) Nguyên tắc liên đới, c̣n gọi là "thân hữu" hay "bác ái xă hội", là một đ̣i hỏi xuất phát trực tiếp từ t́nh huynh đệ nhân bản và Ki-tô giáo (x. SRS 38-40;CA 10).

(360)  "Một sai lầm phổ biến của thời đại là người ta lăng quên quy luật của t́nh liên đới và của đức mến. Quy luật này được thiết đặt và khắc ghi nơi mỗi người bất kể họ thuộc dân tộc nào, do việc mọi người cùng chung một nguồn gốc, cùng có lư trí và cùng được cứu độ nhờ hy tế Đức

1940 (2402)  T́nh liên đới biểu lộ trước tiên qua việc phân phối của cải và trả lương lao động. T́nh liên đới đ̣i phải có một nỗ lực xây dựng trật tự xă hội công b́nh hơn, trong đó những căng thẳng có thể dàn ḥa tốt đẹp và những xung khắc được giải quyết dễ dàng nhờ thương lượng.

1941 (2317)  Những vấn đề kinh tế xă hội chỉ có thể được giải quyết nhờ các h́nh thức liên đới: liên đới giữa những người nghèo với nhau, giữa giàu với nghèo, giữa những người lao động, giữa chủ và thợ, giữa các quốc gia và dân tộc. T́nh liên đới quốc tế là một đ̣i hỏi của trật tự luân lư. Ḥa b́nh thế giới cũng tùy thuộc một phần vào t́nh liên đới này.

1942 (1887 2632)  T́nh liên đới không chỉ nhằm vào của cải vật chất. Khi phân phát các ân huệ thiêng liêng của đức tin, Hội Thánh giúp con người phát triển những lợi ích trần thế, bằng cách khai mở những con đường mới cho cuộc phát triển này. Như thế, Lời Chúa được ứng nghiệm qua ḍng thời gian: "Trước hết phải lo t́m kiếm Nước Chúa và ăn ở ngay lành như Người đ̣i hỏi, c̣n các thứ kia, Người sẽ thêm cho" (Mt 6, 33):

Hai ngàn năm qua, trong ḷng Hội Thánh vẫn có một tâm t́nh sống động đă và đang thúc đẩy nhiều người sống đời tận hiến đến mức anh hùng - các đan sĩ cày sâu cuốc bẫm, những nhà giải phóng nô lệ, những người chữa trị bệnh nhân, các sứ giả mang đức tin văn minh và khoa học đến với mọi thế hệ và dân tộc, nhằm tạo ra những hoàn cảnh xă hội khả dĩ giúp mọi người có được một đời sống xứng đáng với phẩm giá con người và phẩm giá của một ki-tô hữu (x. Pi-ô XII, diễn từ ngày 1-6-1991).

TÓM LƯỢC

1943  Xă hội bảo đảm công bằng xă hội bằng cách tạo ra những hoàn cảnh giúp các tập thể và cá nhân nhận được những ǵ họ có quyền hưởng.

1944  Tôn trọng nhân vị là coi kẻ khác như chính ḿnh. Điều này đ̣i buộc phải tôn trọng những quyền căn bản phát xuất từ phẩm giá đích thực của con người.

1945  Mọi người đều b́nh đẳng dựa trên nhâm phẩm và các quyền xuất phát từ nhân phẩm.

1946  Những dị biệt giữa con người nằm trong kế hoạch của Thiên Chúa. Người muốn chúng ta cần đến nhau. Những dị biệt ấy đ̣i con người sống bác ái với nhau.

1947  V́ con người b́nh đẳng về nhân phẩm nên phải cố gắng giảm thiểu những chênh lệch quá đáng về xă hội và kinh tế, xóa bỏ bất b́nh đẳng.

1948  T́nh liên đới là một đức tính nổi bật của Ki-tô giáo. T́nh liên đới thúc bách chúng ta chia sẻ của cải vật chất và hơn nữa, cả của cải tinh thần.