I. QUYỀN BÍNH
1897 (2234) "Xă hội loài
người sẽ không có trật tự và phồn vinh
nếu thiếu những người cầm quyền
hợp pháp để bảo tồn các định chế
và phục vụ công ích một cách đầy
đủ" (x. PT 46)
"Quyền bính" là đặc tính của những con
người, hay định chế, nhờ đó, họ
ban hành lề luật và mệnh lệnh cho con người,
và buộc phải tuân phục.
1898
Mọi
cộng đoàn nhân loại đều cần có một
quyền bính để quản trị nó (x. T.Lê-ô XIII thông
điệp "Immortale Dei", thông điệp
"Diuturnum illud"). Quyền bính này đặt nền
tảng trên bản tính con người. Quyền
bính cần thiết để tạo ra sự thống
nhất cho cộng đoàn. Vai tṛ của
nó là bảo đảm tối đa cho công ích xă hội.
1899 (2235) Quyền bính, theo trật
tự luân lư đ̣i hỏi, phát xuất từ Thiên Chúa:"Mỗi
người phải phục tùng chính quyền, v́ không có
quyền bính nào mà không bởi Thiên Chúa, và những quyền
bính hiện hữu là do Thiên Chúa thiết lập. Như
vậy, ai chống đối quyền bính là chống
lại trật tự Thiên Chúa đặt ra, và kẻ nào
chống lại sẽ chuốc lấy án phạt"(Rm 13,1-2) (x. 1Pr 2, 13-17).
1900 (2238) Bổn phận vâng phục
đ̣i buộc mọi người phải tôn trọng
quyền bính cho xứng hợp; đối với những
người đang thi hành công vụ, phải tôn trọng
và tùy công trạng của họ mà tỏ ḷng biết ơn
và quí mến.
Hội Thánh c̣n giữ được bản
kinh của thánh Giáo Hoàng Clê-men-tê thành Rô-ma cầu cho chính
quyền (x. 1Tm 2,1-2):
(2240)
"Lạy Chúa, xin ban cho
họ sức khỏe, b́nh an, ḥa thuận và ổn
định, để họ thực thi đúng đắn
quyền hành Chúa đă trao cho họ. Lạy Chúa là Chủ tể, là Vua trời
vĩnh cửu, chính Chúa ban cho con cái loài người vinh
quang, danh dự và quyền lực trên mọi vật
trần thế. Xin Chúa hướng dẫn những dự
định của họ theo điều thiện hảo,
theo những ǵ hợp ư Ngài, để khi thi hành nhiệm
vụ mà Ngài đă trao cho, với ḷng đạo
đức, trong an b́nh và quảng đại, họ
nhận được ơn Ngài phù hộ" (Clémente de Rome,
Cor 61,1-2).
1901 Có
quyền bính là "do Thiên Chúa an bài, nhưng việc
định đoạt những thể chế chính trị
hay cắt cử người cầm quyền, vẫn là
quyền tự do của mọi công dân" (x. GS 74,3).
(2242)
Về mặt luân lư, các thể chế chính trị có
thể khác nhau, miễn sao các thể chế này mang lại
lợi ích chính đáng cho cộng đoàn đă thừa
nhận chúng.
Các thể chế có bản chất trái ngược với
luật tự nhiên, với trật tự công cộng và các
quyền căn bản của con người, th́ không
thể đem lại công ích cho những quốc gia đang theo thể chế đó.
1902 (1930) Về mặt luân lư, không
phải người cầm quyền làm ǵ cũng hợp
pháp. Họ không được xử sự cách chuyên
chế, nhưng phải hành động cho công ích v́ quyền
bính là một sức mạnh tinh thần đặt nền
tảng trên tự do và ư thức trách nhiệm" (x. GS 74,2):
(1951) "Luật
pháp của loài người chỉ là luật khi phù hợp
với lẽ phải; có hiệu lực là nhờ
"luật vĩnh cữu"; khi xa ĺa lẽ phải, nó
không c̣n là luật nữa, nhưng là một sự bất
công, thậm chí chỉ là một h́nh thức bạo lực
(T.Tô-ma A-qui-nô, Tổng Luận Thần Học 1-2,93,3.2).
1903 (2242) Quyền bính chỉ
được hành xử hợp pháp khi mưu cầu công
ích cho tập thể liên hệ và đạt tới mục
đích ấy bằng các phương thế mà luân lư cho
phép. Nếu các nhà lănh đạo đưa ra những
luật bất công hay sử dụng những biện pháp
trái luân lư, lương tâm không buộc phải tuân theo. "Trong trường
hợp này, quyền bính không c̣n là quyền bính nữa mà
thoái hóa thành áp bức (x. PT 51)."
1904
"Tốt
nhất là mọi quyền lực đều giữ
thế quân b́nh nhờ những quyền lực và những
cơ quan hữu trách khác để giữ nó trong giới
hạn chính đáng. Đó là nguyên tắc "Nhà Nước
pháp quyền"; theo đó luật pháp
chi phối tất cả chứ không phải ư muốn
độc đoán của một số người" (x.
CA 44).
II. CÔNG ÍCH
1905
"Các bạn đừng sống riêng
lẻ hay khép kín, như thể các bạn đă
được công chính hóa rồi, nhưng hăy hợp
lại để cùng t́m kiếm lợi ích chung" (x.
Thư Ba-na-bê 4,10).
1906
Phải
hiểu "công ích" là "toàn bộ những
điều kiện của đời sống xă hội cho
phép những tập thể hay những phần tử riêng
rẽ có thể đạt tới sự hoàn hảo riêng
một cách đầy đủ và dễ dàng hơn (x. GS
26,1; 74,1)". Công ích liên quan đến
đời sống của mọi người, đ̣i
hỏi mỗi người phải thận trọng,
nhất là những ai đang cầm quyền. Công ích
gồm
1907 (1929 2106) * Trước hết, công ích
phải tôn trọng con người với tư cách là
người. Nhân danh công ích, chính quyền có bổn phận
tôn trọng các quyền căn bản và bất khả
nhượng của con người. Xă
hội phải giúp cho các thành viên thực hiện ơn
gọi của ḿnh. Đặc biệt, công ích cho con
người thực thi các quyền tự do tự nhiên
không thể thiếu để phát triển ơn gọi
làm người "như quyền hành động theo qui
tắc ngay thẳng của lương tâm ḿnh, quyền
bảo vệ đời tư và quyền được
tự do chính đáng, cả trong phạm vi tôn giáo
nữa" (x. GS 26,2).
1908
(2441) * Kế đến,
công ích phải bước
đến sự an lạc xă hội và sự phát triển
của chính tập thể. Mọi
bổn phận xă hội đều quy về sự phát
triển. Nhân danh công ích, nhà cầm quyền có
nhiệm vụ làm trọng tài giữa các quyền lợi
riêng tư khác nhau; phải giúp mỗi người có
được những ǵ cần thiết để
sống đúng với phẩm giá "con người":
lương thực, áo quần, sức khỏe, việc
làm, giáo dục và văn hóa, được thông tin đầy
đủ, quyền xây dựng một gia đ́nh v.v...
1909 (2304 2310) * Sau hết, công ích c̣n
phải kiến tạo ḥa b́nh, bảo tồn một
trật tự đúng đắn được lâu bền
và ổn định. Điều này giả thiết rằng
quyền bính phải bảo đảm an
ninh cho xă hội và cho các thành viên của xă hội bằng
những phương thế liêm chính. Công ích
đặt nền tảng cho quyền tự vệ chính
đáng của cá nhân và tập thể.
1910 (2244) Mỗi tập thể theo
đuổi một công ích để thể hiện căn
tính của ḿnh, nhưng chỉ trong cộng đồng
chính trị, công ích mới được thực hiện
trọn vẹn nhất. Nhà Nước có
nhiệm vụ bảo vệ và thăng tiến công ích
của xă hội dân sự, của các công dân và các tập
thể nhỏ hơn.
1911 (2438) Con người trên
địa cầu ngày càng lệ thuộc lẫn nhau. Gia
đ́nh nhân loại gồm những con người có
phẩm giá b́nh đẳng, một nền công ích toàn
cầu. Nền công ích này cần có một tổ chức
hiệp nhất và liên quốc gia, "có khả năng
đáp ứng những nhu cầu muôn mặt của con
người trong lănh vực xă hội (như thực
phẩm, sức khỏe, giáo dục...) cũng như
để đối phó với bao hoàn cảnh đặc
biệt có thể xảy ra nơi này nơi khác (Cứu
trợ những người tị nạn, giúp đỡ
cho những người di dân và gia đ́nh họ...)" (x.
GS 84,2).
1912 (1881) Công ích luôn hướng
tới việc thăng tiến con người:
"trật tự của muôn vật phải lệ
thuộc vào trật tự của các nhân vị chứ không
ngược lại" (x. GS 26,3). Trật
tự này đặt nền tảng trên chân lư,
được thiết lập trong công b́nh,
được sinh động bởi t́nh yêu.
III. TRÁCH
1913
Tham
gia là sự dấn thân tự nguyện và quảng
đại của con người vào những giao dịch
xă hội. Tất cả mọi người phải tham
gia, tùy theo địa vị và vai tṛ
của ḿnh, để mưu cầu công ích. Bổn phận
này gắn với phẩm giá con người.
1914 (1734) Con người tham gia
bằng cách làm tṛn các trách nhiệm cá nhân của ḿnh: khi
chăm lo giáo dục gia đ́nh ḿnh và làm việc có
lương tâm, con người góp phần mưu ích cho tha
nhân và xă hội.
1915 (2239) Các công dân phải tích cực
tham gia càng nhiều càng tốt vào đời sống xă
hội. Các phương thức tham gia có
thể thay đổi tùy từng nước, từng
nền văn hóa. "Phải ca tụng
đường lối của những quốc gia đang
để cho các công dân được tham gia càng đông
càng tốt vào việc nước trong sự tự do
đích thực" (x. GS 31,3).
1916 (1888 2409) Cũng
như mọi bổn phận luân lư khác, việc mọi
người tham gia vào công tŕnh công ích, cũng đ̣i hỏi
các thành viên của xă hội hoán cải không ngừng.
Phải kết án nghiêm khắc những thủ đoạn
dùng để tránh né luật pháp và tránh né trách nhiệm
đối với xă hội, v́ chúng trái với những
đ̣i hỏi của công b́nh. Cần chăm lo phát triển
những định chế nhằm cải thiện
điều kiện sinh sống của con người (x.
GS 30,1).
1917 (1818) Những
người cầm quyền có bổn phận củng
cố những giá trị đem lại sự tín nhiệm
nơi các thành viên trong cộng đồng và khuyến khích
họ tham gia phục vụ đồng bào. Sự tham gia
bắt đầu từ công tác giáo dục và văn hóa.
Chúng ta có lư do chính đáng để nghĩ rằng:
"tương lai nhân loại nằm trong tay những
người có khả năng trao cho hậu thế ư
nghĩa cuộc sống và những cơ sở để
hy vọng" (x. GS 31,3).
TÓM LƯỢC
1918 "Không
có quyền bính nào mà không bởi Thiên Chúa, và những
quyền bính hiện hữu là do Thiên Chúa thiết
lập" (Rm 13,1)
1919 Mọi
cộng đoàn nhân loại đều cần có một
quyền bính để duy tŕ và phát triển.
1920 "Cộng
đoàn chính trị và công quyền đặt nền
tảng trên bản tính con người, cho nên cũng
nằm trong trật tự do Thiên Chúa ấn
định".
1921 Quyền
bính được hành xử hợp pháp khi mưu cầu
công ích cho xă hội và đạt tới mục đích
ấy bằng những phương thế luân lư cho phép.
1922 Các thể
chế chính trị có thể khác nhau, miễn sao các thể
chế này mưu cầu lợi ích chính đáng cho cộng
đoàn.
1923 Công
quyền phải được hành sử trong những
giới hạn của trật tự luân lư và bảo
đảm những điều kiện giúp thực thi
quyền tự do.
1924 Công ích là:
" toàn bộ những điều kiện của
đời sống xă hội cho phép những tập thể
hay những phần tử riêng rẽ có thể đạt
tới sự hoàn hảo riêng một cách đầy
đủ và dễ dàng hơn".
1925 Công ích
gồm ba yếu tố cơ bản: tôn trọng và
thăng tiến các quyền cơ bản của con
người, phát triển các lợi ích tinh thần và
vật chất của xă hội, kiến tạo ḥa b́nh và
an ninh cho tập thể và các thành viên.
1926 Phẩm
giá của con người đ̣i hỏi mưu cầu công
ích. Mỗi người phải quan tâm cổ vơ và yểm
trợ những tổ chức nhằm cải thiện
điều kiện sinh sống của con người.
1927 Nhà
nước có bổn phận bảo vệ và thăng
tiến công ích của xă hội dân sự. Công ích của
toàn thể gia đ́nh nhân loại cần đến một
tổ chức quốc tế.