Mục 8: Điều Răn Thứ Tám

Ngươi không được làm chứng gian hại người (Xh 20: 16 )

Điều răn thứ tám cấm xuyên tạc chân lư trong khi giao tiếp với tha nhân.  Qui định này bắt nguồn từ ơn gọi làm chứng nhân cho Thiên Chúa, là chân lư.  Chân lư hoặc chân thật là nhân đức giúp con người thành thật trong hành vi và lời nói.  Khi nói dối, con người từ chối sống ngay thẳng. Làm thế là bất trung nặng nề với Thiên Chúa (2464)

I.       Sống trong Chân Lư (2467-2470)

Thánh Kinh chứng nhận Thiên Chúa là nguồn chân lư, v́ Ngài là "Đấng Chân Thật", nên Dân Ngài được mời gọi sống trong chân lư.  Nơi Chúa Giêsu Kitô, chân lư của Thiên Chúa được bày tỏ toàn vẹn.  Môn đệ của Chúa Giêsu "ở trong lời Người", nhờ đó nhận biết "chân lư giải thoát" và thánh hóa.  Bước theo Chúa Giêsu là sống nhờ "Thần chân lư" và Thánh Thần sẽ dẫn đưa đến "chân lư toàn vẹn".  Chúa Giêsu dạy tă phải yêu chân lư vô điều kiện (2465-2466).

Con người, theo tự nhiên, hướng về chân lư.  Họ biết ḿnh phải tôn trọng và làm chứng cho sự thật.  Khi chân lư được thể hiện trong hành động và lời nói, ta gọi là chân chính, thành thật hoặc thẳng thắn.  Chân lư hoặc chân thật là nhân đức ta thành thật trong lời nói và việc làm, không gian dối hay giả vờ.  Đức tính chân thật đ̣i buộc ta cho người khác biết sự thật họ có quyền biết.  Người chân thật vừa lương thiện, vừa cẩn mật, nói điều phải nói và giữ kín điều phải giữ.  Theo đức công b́nh th́ ta phải sống thành thật với nhau.  Các môn đệ Đức Kitô chấp nhận "sống trong chân lư", nghĩa là sống đơn sơ và thành thật theo gương Chúa Giêsu.

II.    "Làm chứng cho Chân Lư" (2471-2474)

Trong những hoàn cảnh cần phải làm chứng cho đức tin, người Kitô hữu phải tuyên xưng không úp mở.  Bổn phận tham gia vào đời sống Hội thánh thúc đẩy các Kitô hữu hành động như những chứng nhân của Tin Mừng và chu toàn những trách vụ phát xuất từ bổn phận ấy. Làm chứng nhân là truyền bá đức tin bằng lời nói và việc làm.  Tử đạo là chết để làm chứng cho chân lư đức tin, nên là lời chứng cao quí nhất. Sống kết hợp với Đức Kitô, khi chịu chết, vị tử đạo làm chứng cho Đấng đă chết và đă sống lại.

III.  Những xúc phạm Đến Chân Lư (2475-2487)

Là môn đệ Đức Kitô, chúng ta đă "mặc lấy con người mới, con người tạo dựng theo h́nh ảnh Thiên Chúa để sống công chính và thánh thiện".  Một khi đă cởi bỏ sự gian dối chúng ta phải "từ bỏ mọi thứ gian ác, mọi điều xảo trá, giả h́nh và ghen tương cùng mọi lời nói gièm pha" (2475).

Chứng dối và thề gian là công khai nói nghịch với sự thật, là một lỗi nặng.  Trước ṭa án, lời nói như thế là chứng dối. Khi nói dối mà c̣n thề, th́ là thề gian (2476).  

V́ phải tôn trọng thanh danh của người khác, ta không được có thái độ và lời nói có thể gây hại cho họ. Chúng ta có lỗi khi (2477):

ü      Phán đoán hồ đồ: kết tội một người có lỗi về luân lư khi chưa đủ bằng cớ;

ü      Nói xấu: tiết lộ những tật xấu và những lỗi lầm của kẻ khác khi không có lư do khách quan chính đáng;

ü      Vu khống: dùng những lời sai sự thật mà làm hại thanh danh kẻ khác, và tạo cớ cho người ta phán đoán sai lầm về người ấy.

Để tránh phán đoán hồ đồ, chúng ta phải cố gắng cắt nghĩa tốt cho người khác.  Nói xấu và vu khống làm mất thanh danh và danh dự người khác, là phạm đến công b́nh và bác ái (2478-2479). 

Lời nói hay thái độ nịnh hót, a dua, tâng bốc hoặc lấy ḷng để thúc đẩy kẻ khác làm điều xấu và ăn ở đồi bại là trái luật Chúa.  Nếu v́ thế mà làm cớ cho kẻ khác phạm trọng tội là tội trọng (2480). 

Khoe khoang hoặc khoác lác là một lỗi nghịch với sự thật. Mỉa mai cũng là tội khi có ư châm biếm người khác để hạ giá họ (2481).

Nói dối là nói sai sự thật với ư định đánh lừa kẻ khác.  Chúa Giêsu kết án nói dối như một việc của ma quỉ.  Khi nói dối người ta trực tiếp xúc phạm đến chân lư.  Tội nói dối nặng hay nhẹ tùy theo mức độ làm sai lạc chân lư, hoàn cảnh và ư định của kẻ nói dối, và những thiệt hại mà nạn nhân phải chịu.  Ngay cả khi nói dối chỉ là tội nhẹ, cũng trở thành tội trọng nếu vi phạm nặng nề đến công b́nh và bác ái.  Tội nói dối bao giờ cũng là điều phải lên án, v́ làm mất giá trị lời nói.  Lời nói cố ư lừa gạt kẻ khác là lỗi phạm đến công bằng và bác ái.  Tội này càng nặng hơn khi gây ra những hậu quả tai hại cho người bị lừa gạt. Nói dối v́ xúc phạm đến đức tính chân thật, nên là một hành vi thô bạo làm người khác phán đoán và quyết định sai.  Nói dối ra gây chia rẽ và mọi tệ hại do chia rẽ mà ra, là tai họa cho xă hội, làm người ta không c̣n tin tưởng nhau, và phá hoại những mối tương giao trong xă hội (2482-2486).

Ai lỗi phạm đến công b́nh và chân lư đều phải đền bù, dù đă được thứ tha.  Khi không thể đền bù cách công khai, th́ phải làm kín đáo; nếu không thể đền bù trực tiếp cho người bị hại, th́ phải đền bù về tinh thần v́ đức ái.  Ai lỗi phạm đến thanh danh kẻ khác, cũng phải đền bù như thế.  Phải đền bù tinh thần, và đôi khi về vật chất, tương xứng với thiệt hại đă gây ra (2487).

IV.  Tôn trọng Chân Lư (2490-2492)

Quyền truyền đạt chân lư không phải là vô điều kiện, nhưng phải hợp với luật bác ái của Tin Mừng.  Giới luật này đ̣i hỏi mỗi người phải suy xét xem có nên hay không nên nói ra sự thật.  Vừa phải giữ đức ái vừa phải tôn trọng chân lư, nên ta phải thận trọng trước mọi yêu cầu tŕnh bày sự thật.  V́ lợi ích và an toàn của tha nhân, v́ tôn trọng đời tư và công ích hay v́ tránh gây gương mù, ta có thể giữ bí mật hay nói tránh.  Không ai bị bắt buộc phải nói sự thật cho người không có quyền biết.  Bí mật toà giải tội là thánh thiêng và không được tiết lộ v́ bất kỳ lư do nào.  Những bí mật nghề nghiệp phải được giữ kín trừ khi việc giữ bí mật gây ra những thiệt hại nặng nề, và chỉ có thể tránh được khi nói sự thật.  Dù không buộc phải giữ kín, không được tiết lộ những chuyện riêng tư có thể gây tổn hại cho tha nhân, trừ khi có lư do hệ trọng và tương xứng.  Ta phải tôn trọng bí mật đời tư của người khác, phải lên án việc ngành thông tin xen vào đ̣i tư của những người làm chính trị hoặc được công chúng biết đến, nếu phạm đến đời sống riêng tư và sự tự do của họ.

V.     Sử dụng những phương tiện truyền thông xă hội (2493-2499)

Hiện nay, các phương tiện truyền thông xă hội giữ một vai tṛ quan trọng trong lănh vực thông tin, văn hóa và đào tạo con người.  Các phương tiện này phải phục vụ công ích.  Xă hội có quyền biết những tin tức phổ biến dựa trên sự thật và tự do, công bằng và t́nh liên đới.  T́nh liên đới phải là thành quả của một nền thông tin chân thật và công b́nh, và của việc tự do trao đổi ư kiến, nhờ đó người ta hiểu biết và tôn trọng nhau hơn.  Những phương tiện truyền thông xă hội, đặc biệt là thông tin đại chúng, có thể làm cho những người tiếp nhận trở nên thụ động, thiếu cảnh giác đối với nội dung và h́nh ảnh được phổ biến.  Cho nên những người tiếp nhận phải giữ điều độ và kỷ luật đối với những nguồn thông tin đại chúng.  Họ phải tạo cho ḿnh một lương tâm sáng suốt và ngay thẳng, để có thể chống lại những ảnh hưởng thiếu lương thiện.  V́ bổn phận nghề nghiệp, những người có trách nhiệm thông tin phải phục vụ chân lư nhưng không được lỗi đức bác ái.  Chính quyền phải trừng phạt kẻ vi phạm danh dự và bí mật đời tư của người khác, thông báo kịp thời và đúng đắn các tin tức liên hệ đến lợi ích của đại chúng hay giải đáp những bận tâm chính đáng của họ.  Không ǵ có thể biện minh cho việc dùng các phương tiện truyền thông để phổ biến các tin tức sai lạc hầu lèo lái dư luận; làm thế là xâm phạm tự do cá nhân và các nhóm.  Luân lư kết án các nhà cầm quyền độc tài xuyên tạc chân lư một cách có hệ thống, và khống chế dư luận quần chúng bằng các phương tiện truyền thông.

VI.  Chân Lư, Thẩm Mỹ và Nghệ Thuật Thánh (2500-2513)

Chân lư đem lại niềm vui và cái đẹp tinh thần.  Con người diễn tả chân lư bằng nhiều h́nh thức khác nhau, bổ túc cho nhau, nhất là khi phải nói lên điều không thể diễn tả bằng lời, nhất là những tâm t́nh siêu vượt của linh hồn và mầu nhiệm Thiên Chúa.  "Được tạo dựng giống h́nh ảnh Thiên Chúa", con người diễn tả chân lư về tương quan của ḿnh với Thiên Thiên Chúa bằng các tác phẩm nghệ thuật.  Nghệ thuật là một h́nh thức diễn tả đặc trưng của con người.  Nghệ thuật là một thể thức khôn ngoan thực tiễn, kết hợp trí thức với tài năng để diện tả chân lư của một thực tại bằng h́nh ảnh, bằng ngôn ngữ phù hợp với giác quan.  Nghệ thuật có phần giống như hoạt động của Thiên Chúa trong công tŕnh tạo dựng, nếu được khởi hứng từ sự thật về vạn vật và t́nh yêu đối với chúng.  Nghệ thuật thánh sẽ chân thật và đẹp đẽ, khi h́nh dạng nhắc nhở chúng ta dùng đức tin và tâm t́nh thờ phượng để tôn vinh Thiên Chúa vô h́nh là chân lư và t́nh yêu, đă xuất hiện trong Đức Kitô.  Vẻ đẹp thần linh đă được phản chiếu nơi Đức Maria, Mẹ Thiên Chúa, các thiên thần và các thánh.  Nghệ thuật thánh đưa con người đến tâm t́nh thờ phượng, cầu nguyện và yêu mến Thiên Chúa.  V́ thế, chính các giám mục, hoặc qua các đại diện, phải lưu tâm cổ vơ nghệ thuật thánh, dưới mọi dạng thức thích hợp với chân lư đức tin và cái đẹp đích thực của nghệ thuật thánh.

Trở về mục lục - Trang Sau