I.
Các
đam mê (1763-1766)
Đam
mê hay cảm xúc là những tình cảm hay xúc động
cảm giác làm cho chúng ta có khuynh hướng làm hay không làm
điều chúng ta cảm thấy là tốt hay xấu.
Các đam mê là thành phần tự nhiên của sinh
hoạt tâm lý con người. Chúng
nối kết đời sống cảm giác và đời
sống tinh thần. Ðức
Kitô gọi tâm hồn là nguồn phát xuất các đam mê.
Có nhiều thứ đam mê.
Trong số các đam mê có yêu, ghét, ước
muốn, lo sợ, buồn phiền, và nóng giận.
Yêu là đam mê căn bản, là muốn điều
tốt cho người khác. Tất
cả những đam mê khác đều bắt nguồn
từ rung động nguyên thủy này của tâm hồn hướng
về điều thiện hảo. Ðam
mê xấu khi tình yêu xấu, đam mê tốt khi tình yêu
tốt.
II.
Ðam
mê và đời sống luân lý (1767-1775)
Tự
bản chất, đam mê không tốt không xấu. Ðam
mê mang giá trị luân lý tùy mức độ liên hệ
thật sự với lý trí và ý chí. Muốn
đạt tới mức hoàn hảo luân lý, con người
cần phải dùng lý trí điều khiển các đam mê.
Về phương diện luân lý, đam mê tốt
nếu góp phần vào một việc làm tốt, và
xấu nếu ngược lại. Ý
chí ngay thẳng hướng các cảm xúc về điều
lành và hạnh phúc thật, ý chí xấu không chống
nổi các đam mê hỗn loạn và làm cho chúng trở nên
dữ dội hơn. Các
cảm xúc và tình cảm có thể được đón
nhận trong các nhân đức, hoặc bị băng
hoại trong các thói xấu. Trong
đời sống Kitô hữu, Chúa Thánh Thần thực
hiện công trình của Ngài bằng cách huy động
mọi sự nơi con người, kể cả những
đau khổ, sợ hãi và buồn phiền, như trong cơn
hấp hối và cuộc khổ nạn của Ðức Kitô.
Trong Ngài, những tình cảm của chúng ta được
kiện toàn nhờ đức ái và hạnh phúc đích
thực. Con người
đạt tới mức hoàn thiện luân lý bằng cách
vươn tới điều thiện hảo, không chỉ
với ý chí, mà còn với cả tâm hồn.