Tận
đáy lương tâm, con người khám phá ra một
lề luật mà chính họ không đặt ra, nhưng
phải tuân theo, đó là tiếng nói của lương tâm
luôn luôn kêu gọi họ làm lành lánh dữ. Tiếng
nói ấy vang lên đúng lúc trong tâm hồn.
Đó thật là một lề luật Thiên Chúa ghi
trong tâm hồn mỗi người (1776).
I.
Phán
quyết của lương tâm (1777-1782)
Phán
quyết của lương tâm là phán quyết của lư
trí, nhờ đó ta biết một hành vi cụ thể là
tốt hay xấu. Lương
tâm hiện diện trong ḷng ta và ra lệnh đúng lúc cho
ta làm lành lánh dữ. Lương
tâm phán đoán các lựa chọn cụ thể bằng cách
tán thành lựa chọn tốt, tố giác lựa chọn
xấu. Khi nghe theo
tiếng lương tâm, người khôn ngoan có thể
cảm nhận được Thiên Chúa đang nói với
ḿnh. Nhờ phán quyết
của lương tâm, con người ư thức và
nhận ra những quy định của luật Thiên Chúa.
Mỗi người phải quay về với nội tâm,
để có thể nghe được và tuân theo tiếng
lương tâm. Phẩm giá
của nhân vị bao gồm và đ̣i buộc con người
phải có lương tâm ngay thẳng. Lương
tâm gồm ba điều:
ü
Nhận
biết các nguyên tắc luân lư;
ü
Áp
dụng vào việc cân nhắc thực tiễn các lư do và
lợi ích trong những hoàn cảnh cụ thể;
ü
Phán
quyết về các hành vi cụ thể sắp làm hay
đă làm.
Nhờ
phán quyết khôn ngoan của lương tâm, chúng ta
nhận ra điều lành đă được lư trí
đưa ra. Người
khôn ngoan sẽ chọn phán quyết này.
Với lương tâm, ta chịu trách nhiệm về
những việc đă làm. Lời
kết án của lương tâm có thể dẫn ta đến
hy vọng vào ḷng thương xót của Thiên Chúa.
Khi xác định lỗi lầm đă phạm, lương
tâm nhắc nhở ta phải xin ơn tha thứ, làm
việc lành và luôn trau dồi nhân đức nhờ ân
sủng của Thiên Chúa. Con
người có quyền hành động theo lương tâm
và trong tự do, để tự ḿnh có những quyết
định luân lư. Không
được cưỡng bức ai hành động trái
với lương tâm của họ, hay ngăn cản
họ hành động theo lương tâm, nhất là trong lănh
vực tôn giáo.
II.
Rèn
luyện lương tâm (1783 -1785)
Lương
tâm phải được rèn luyện từ nhỏ và phán
đoán luân lư phải được soi sáng. Một lương
tâm được rèn luyện tốt sẽ phán đoán
ngay thẳng và chân thật. Việc giáo dục lương
tâm rất cần thiết cho những người chịu
các ảnh hưởng tiêu cực và bị tội lỗi
cám dỗ làm theo ư riêng và bỏ những giáo huấn chính
thức. Giáo dục lương tâm là nhiệm vụ
phải theo đuổi suốt đời. Giáo dục lương
tâm bảo đảm tự do và tạo b́nh an trong tâm
hồn. Lời Chúa là ánh sáng chỉ đường để
rèn luyện lương tâm. Phải kiểm điểm lương
tâm dưới ánh sáng Thập Giá Đức Kitô, nhờ
ơn Chúa Thánh Thần trợ giúp, và được giáo
huấn chính thức của Hội Thánh hướng
dẫn .
III.
Chọn
lựa theo lương tâm (1786-1790)
Khi
phải đứng trước một chọn lựa, lương
tâm có thể phán đoán đúng, hợp với lư trí và
luật Thiên Chúa, hoặc phán đoán sai. Đôi
khi gặp những hoàn cảnh không phán đoán chắc
chắn được, ta phải luôn luôn t́m kiếm
điều công chính và thiện hảo, cũng như
nhận định đâu là thánh ư trong lề luật Thiên
Chúa. Muốn vậy, ta
phải cố gắng giải thích đúng đắn kinh
nghiệm của ḿnh và các dấu chỉ thời đại,
dựa vào đức khôn ngoan, lời khuyên bảo của
những người hiểu biết cũng như sự
trợ lực của Chúa Thánh Thần và ân sủng
của Người. Một
vài quy tắc có thể áp dụng trong mọi trường
hợp:
ü
Không
bao giờ được phép làm điều xấu để
đạt một kết quả tốt;.
ü
Luật
Vàng: "Tất cả những ǵ các con muốn người
ta làm cho ḿnh th́ các con hăy làm cho người";
ü
Đức
ái Kitô giáo luôn luôn đ̣i chúng ta tôn trọng tha nhân và
lương tâm của họ.
IV.
Phán
đoán sai lầm (1790-1802)
Chúng
ta phải luôn tuân theo phán đoán chắc chắn của
lương tâm. Chủ ư làm ngược lại với phán
đoán ấy là tự kết án ḿnh. Nhưng
lương tâm có thể thiếu hiểu biết nên phán
đoán sai về các hành vi sẽ làm hay đă làm. Sự
thiếu hiểu biết và sai lầm đó không phải lúc
nào cũng vô tội. Nếu
v́ cố t́nh không chịu rèn luyện lương tâm th́
chúng ta vẫn có lỗi. Lời
Thiên Chúa phải là ánh sáng chỉ đường cho chúng
ta. Phải lănh
nhận Lời Chúa trong đức tin, trong kinh nguyện, và
đem ra thực hành. Đó là phương thế để
rèn luyện lương tâm.
Trở
về mục lục - Trang Sau