Mục 5: Điều Răn Thứ Năm

Ngươi chớ giết người (Xh 20,13)

Sự sống con người linh thánh v́ sự sống luôn liên kết với Thiên Chúa, và chỉ ḿnh Ngài có quyền trên nó.  Từ khởi thủy cho đến cùng tận đời người, chỉ có Thiên Chúa là chủ sự sống (2258).

I.       Tôn trọng sự sống con người (2259-2283)

Bằng chứng trong lịch sử cứu độ - Thánh Kinh cho thấy ngay từ đầu trong ḷng người đă có sự giận dữ và ganh tị, là hậu quả của nguyên tội.  Con người trở thành kẻ thù của đồng loại.  Thiên Chúa vạch rơ giết người là một tội ác.  Ngài ban sự sống cho con người; c̣n con người không ngừng chém giết nhau.  Cựu Ước vẫn coi máu là dấu chỉ linh thánh của sự sống.  Mọi thời đại đều phải học biết tôn trọng sự sống.  Cố ư giết một kẻ vô tội là một tội nặng phạm đến phẩm giá con người, đến luật vàng của Đức Kitô và sự thánh thiện của Thiên Chúa. Luật cấm giết người có giá trị phổ quát, buộc mọi người và mỗi người, mọi lúc và mọi nơi.  Chúa Giêsu không những cấm giết người mà c̣n cấm cả giận dữ, oán ghét và báo thù.  Người đ̣i hỏi môn đệ phải yêu kẻ thù (2259-2262).

Tự vệ - Quyền tự vệ chính đáng không phải là ngoại lệ của luật cấm cố sát.  Yêu bản thân là nguyên tắc căn bản của luân lư.  Ta có quyền bắt kẻ khác tôn trọng mạng sống ḿnh.  Nếu v́ phải bảo vệ mạng sống mà giết kẻ tấn công th́ không phạm tội sát nhân.  Để tự vệ, phải ứng phó cách tương xứng.  Tự vệ chính đáng c̣n là một trọng trách đối với người có nhiệm vụ bảo vệ mạng sống kẻ khác. (2263-2265).

Chính quyền có quyền và bổn phận đưa ra h́nh phạt tương xứng với tội phạm.  Mục đích chính của h́nh phạt là đền bù lại những thiệt hại do lỗi lầm gây ra, nhưng mục đích khác là cải hóa phạm nhân.  Giáo huấn của Hội Thánh không loại trừ án tử h́nh nếu đây là biện pháp duy nhất để bảo vệ hữu hiệu mạng sống con người khỏi bị xâm phạm bất chính.  Thực ra, ngày nay, v́ Nhà Nước có nhiều cách để chế ngự hữu hiệu tội ác, nên những trường hợp tuyệt đối phải khử trừ phạm nhân "từ nay khá họa hiếm, nếu không muốn nói là không c̣n nữa" (2266-2267).

Tội cố ư giết người - Điều răn thứ năm coi việc cố t́nh giết người là một tội trọng.  Kẻ sát nhân và đồng lơa phạm cùng một tội tầy trời, nhất là giết những người trong gia đ́nh.  Không thể biện minh cho tội sát nhân bằng bất cứ lư do ǵ.  Cũng không được cố ư gián tiếp gây chết người như bắt một người mạo hiểm khi không có lư do chính đáng, hay từ chối giúp đỡ người đang lâm nguy khi có khả năng.  Về mặt luân lư, con người không phải chịu trách nhiệm về tội ngộ sát.  Tuy nhiên, khi không có lư do tương xứng mà hành động gây chết người, dù không cố ư, người ta vẫn mắc lỗi nặng (2268-2269).

Phá thai - Sự sống con người phải được tuyệt đối tôn trọng và bảo vệ từ lúc thụ thai.  Ngay từ thế kỷ thứ nhất, Hội Thánh đă xác định phá thai là một tội ác.  Giáo huấn ấy không hề thay đổi.  Cộng tác vào việc phá thai là một tội nặng.  Theo giáo luật, Hội Thánh ra vạ tuyệt thông cho kẻ phạm tội này.  Quyền được sống là quyền bất khả nhượng của mọi người vô tội, và là yếu tố nền tảng của xă hội.  Ngay từ lúc thụ thai, phôi thai phải được đối xử như một nhân vị, nên phải được hết sức bảo vệ toàn vẹn, chăm sóc và chữa trị như mọi người.  Về mặt luân lư, khám thai là điều được phép làm, nếu tôn trọng sự sống và sự toàn vẹn của thai nhi, và với mục đích bảo tồn hay chữa trị thai nhi.  Nếu khám thai để xem có nên phá thai hay không là nghịch với luật luân lư cách nghiêm trọng (2270-2275).

Giết để tránh đau - Phải tôn trọng sự sống của những người tàn tạ, yếu ớt.  Trực tiếp giết chết người  để tránh đau là trái với luân lư.  Do đó, có ư làm hoặc bỏ không làm một việc tự nó đưa đến cái chết, để chấm dứt sự đau đớn của một người, là cố ư giết người.  Tuy nhiên, luân lư không đ̣i buộc phải chữa bệnh với bất cứ giá nào, nên có thể ngưng các phương thức trị bệnh quá tốn kém, mạo hiểm, dị thường hoặc không tương xứng với những kết quả mong muốn.  Dù bệnh nhân sắp chết, vẫn phải tiếp tục chăm sóc b́nh thường.  Về mặt luân lư, được phép sử dụng các loại thuốc giảm đau để làm dịu bớt sự đau đớn của người hấp hối, ngay cả khi có nguy cơ rút ngắn cuộc sống, miễn là không có ư giết người ấy.  Săn sóc người hấp hối là một h́nh thức đặc biệt của đức bác ái, cần được khuyến khích (2276-2279).

Tự sát - Ta chỉ là người quản lư chứ không phải là chủ của sự sống mà Chúa đă ban, nên không có quyền định đoạt về mạng sống ḿnh.  Tự sát nghịch với khuynh hướng tự nhiên muốn bảo tồn và kéo dài sự sống của con người.  Lỗi phạm nặng nề đến t́nh yêu chính đáng đối với bản thân, với người thân cận, và với t́nh yêu của Thiên Chúa.  Nếu tự sát với ư định nêu gương th́ tội này lại càng nghiêm trọng v́ là một gương xấu.  Luân lư cấm cộng tác vào việc tự sát.  Người tự sát v́ những rối loạn tâm thần trầm trọng, hay những lư do tâm lư khác, có thể được giảm bớt trách nhiệm.  Ta không được tuyệt vọng về phần rỗi của những người tự tử.  Thiên Chúa có thể thu xếp cho họ có cơ hội sám hối để được ơn tha thứ, bằng những đường lối mà chỉ một ḿnh Ngài biết.  Hội Thánh vẫn cầu nguyện cho những người hủy hoại mạng sống ḿnh (2280-2283).

II.    Tôn trọng phẩm giá con người

Tôn trọng linh hồn tha nhân: gương xấu - Gương xấu là thái độ hoặc cách sống làm cớ cho người khác làm điều xấu.  Nếu v́ làm một điều xấu hay bỏ một điều tốt, mà làm cớ cho người khác phạm tội trọng, th́ là tội nặng.  Gương xấu đặc biệt nghiêm trọng khi người gây gương xấu có uy thế hay người vấp phạm v́ nó là kẻ yếu đuối.  Gương xấu có thể phát sinh từ luật pháp hoặc các cơ chế, thời trang hay dư luận.  Ai thiết lập các luật lệ hay các cơ cấu xă hội làm suy đồi phong hóa và đời sống tôn giáo th́ mắc tội làm gương xấu.  Chủ nhân nào đặt ra những luật lệ khuyến khích gian lận, các phụ huynh làm cho con cái "tức giận", hoặc những kẻ chi phối dư luận quần chúng khiến dư luận không c̣n tôn trọng các giá trị luân lư, cũng mắc tội làm gương xấu.  Ai dùng quyền bính mà tạo cơ hội cho người khác làm điều xấu, th́ mắc tội làm gương xấu và chịu trách nhiệm về điều xấu ḿnh đă trực tiếp hoặc gián tiếp khuyến khích (2284-2287).

Tôn trọng sức khỏe - Sự sống và sức khỏe là những ơn quư giá Thiên Chúa ban.  Chúng ta có bổn phận chăm sóc chúng cách hợp lư.  Xă hội phải chăm sóc sức khỏe công dân để họ có cơm ăn, áo mặc, nhà ở, việc làm chăm lo sức khỏe, giáo dục căn bản, và trợ cấp xă hội.  Luân lư đ̣i phải tôn trọng sự sống thể xác, nhưng không coi đó là một giá trị tuyệt đối để tôn thờ.  Mọi người dủ khỏe hay yếu đều có giá trị như nhau.  Đức tiết độ giúp con người tránh mọi thái quá như: ăn uống quá độ, rượu chè, say sưa lạm dụng thuốc lá và y dược. Những người say rượu hoặc say mê tốc độ, gây nguy hiểm cho tha nhân và ngay chính ḿnh  bất cứ ở đâu đều phạm tội nặng.  Trừ trường hợp trị liệu, sử dụng ma túy là một lỗi nặng.  Bí mật sản xuất và buôn bán ma túy là tội ác, v́ cộng tác trực tiếp vào các hành vi vi phạm nghiêm trọng luật luân lư, do hậu quả lôi cuốn người ta phạm tội (2288-2291).

Tôn trọng con người và nghiên cứu khoa học - Những thí nghiệm khoa học, y học hay tâm lư trên con người có thể góp phần vào việc chữa bệnh và tiến bộ y tế.  Khoa học kỹ thuật là những phương tiện giá trị khi phục vụ và phát triển toàn diện con người để mưu ích chung.  Nhưng chính con người và các giá trị luân lư của họ mới là mục đích và giới hạn cho khoa học.  Khoa học phải tôn trọng vô điều kiện các tiêu chuẩn luân lư căn bản, phải phục vụ con người cũng như các quyền bất khả nhượng, lợi ích đích thực và toàn vẹn của họ, theo đúng kế hoạch và ư định của Thiên Chúa.  Về mặt luân lư, không được phép thí nghiệm trên con người nếu thấy trước những rủi ro không cân xứng hay có thể tránh được cho mạng sống và sự toàn vẹn tâm sinh lư của họ.  Việc ghép các bộ phận cơ thể phù hợp với luật luân lư nếu các nguy hiểm và rủi ro về thể xác và tâm lư nơi người cho, cân xứng với lợi ích của người nhận.  Hiến các bộ phận sau khi chết là điều cao quí và phải được khuyến khích như một biểu lộ t́nh liên đới quảng đại.  Về phương diện luân lư, không được lấy bộ phận nếu người cho, hoặc các thân nhân có quyền, không đồng ư. Cũng vậy, không thể chấp nhận việc trực tiếp gây tàn phế hoặc cái chết cho một người để kéo dài đời sống của người khác (2292-2296).

Tôn trọng sự toàn vẹn của thân thể - Nạn bắt cóc và giữ làm con tin, gây kinh hoàng và tạo áp lực nặng nề cho những nạn nhân, là bất luân.  Dùng khủng bố để đe dọa, gây thương tích và giết người bừa băi là ngược lại công b́nh và bác ái.  Tra tấn để điều tra, trừng phạt, đe dọa đối phương, trả thù, đều nghịch với sự tôn trọng con người và phẩm giá con người.  Ngoài những trường hợp trị liệu, việc cố t́nh cắt bỏ, hủy hoại hoặc triệt sản, thực hiện trên những người vô tội đều nghịch với luật luân lư. Ngày nay, các biện pháp tra tấn tàn bạo không c̣n cần thiết cho trật tự công cộng, hay hợp với nhân quyền. Ngược lại, chúng c̣n đưa đến những suy thoái tệ hại hơn.  Chúng ta phải đấu tranh để hủy bỏ chúng.  Phải cầu nguyện cho những nạn nhân và các lư h́nh (2297-2298).

Tôn trọng người chết  - Phải săn sóc những người hấp hối để giúp họ sống những giây phút cuối đời cách tốt đẹp và b́nh an. Thân nhân phải nâng đỡ họ bằng lời cầu nguyện và lo cho họ lănh nhận các bí tích đúng lúc, để chuẩn bị họ gặp gỡ Thiên Chúa. Trong niềm tin và hy vọng vào sự sống lại, người tín hữu phải tôn trọng và bác ái đối với thi hài của những người quá cố. Chôn xác kẻ chết là một trong " thương xác bảy mối ."  Việc ấy tỏ ḷng quí trọng con cái Thiên Chúa mà thân xác họ là đền thờ của Chúa Thánh Thần.  Về phương diện luân lư, được phép mổ tử thi để điều tra pháp lư hoặc nghiên cứu khoa học. Việc hiến các bộ phận cơ thể sau khi chết là việc hợp pháp và đáng khen. Hội Thánh cho phép hỏa táng nếu việc này không phương hại tới đức tin vào sự sống lại của thân xác (2299-2301).

III.  Bảo Vệ Ḥa B́nh (2302- 2306)

Ḥa b́nh - Trong giới răn này Chúa cũng đ̣i chúng ta giữ tâm hồn b́nh an.  Người kết án cơn giận dữ giết người và thù hận.  Giận dữ là muốn trả thù.  Giận dữ đến độ muốn giết, hay làm bị thương người, là tội trọng.  Cố ư thù ghét người là nghịch với đức ái, và là tội khi cố t́nh muốn điều dữ cho người ấy, là tội nặng khi muốn cho họ bị thiệt hại nặng nề  (2302-2303).

Cần có ḥa b́nh để con người được sống và phát triển.  Ḥa b́nh là "ổn định trật tư", là công tŕnh của công lư và hoa quả của đức ái.  Ḥa b́nh nơi trần thế là h́nh bóng và hoa quả của b́nh an của Đức Kitô.  Nhờ máu đổ ra trên thập giá, Người đă tiêu diệt sự thù hận ngay trong thân xác Người.  Người đă giao ḥa loài người với Thiên Chúa và làm cho Hội Thánh trở nên bí tích hiệp nhất nhân loại và kết hợp nhân loại với Thiên Chúa.  Ai khước từ bạo lực và đổ máu, sử dụng những phương thế tự vệ vừa phải để bảo vệ quyền lợi của con người là những người làm chứng cho đức bác ái của Tin Mừng, miễn là điều này không phương hại đến các quyền và bổn phận của những người khác cũng như các tập thể khác (2304-2306).  

Tránh chiến tranh - V́ chiến tranh gây ra tai hại và bất công, nên  mỗi công dân và mỗi người lănh đạo đều phải làm sao để tránh chiến tranh.  Những người có trách nhiệm bảo vệ công ích, phải thận trọng phán đoán khi thẩm định các điều kiện cho một cuộc chiến tự vệ chính đáng.  Trong trường hợp này, Nhà Nước có quyền và bổn phận đề ra cho công dân những nghĩa vụ cần thiết để bảo vệ tổ quốc.  Hội Thánh và lư trí con người đều khẳng định rằng luật luân lư vẫn c̣n hiệu lực trong thời gian chiến tranh.  Phải tôn trọng và đối xử nhân đạo với thường dân, thương binh và tù binh.  Những hành động cố ư vi phạm nhân quyền, cũng như các lệnh thi hành các hành động ấy đều là tội ác.  Chấp hành mệnh lệnh cách mù quáng không đủ để bào chữa cho những ai tuân hành các lệnh đó.  Do đó, việc tiêu diệt một dân tộc, một quốc gia hoặc một nhóm thiểu số phải bị kết án như một tội trọng.  Nguy cơ của chiến tranh hiện đại là tạo dịp cho những người có trong tay các vũ khí khoa học, đặc biệt là vũ khí nguyên tử, sinh học hoặc hóa học, phạm những thứ tội ác như thế (2307-2314).

Chạy đua vũ trang không bảo đảm được ḥa b́nh. Việc chi tiêu những khoản tiền khổng lồ để chế tạo vũ khí ngày càng tối tân, ngăn cản việc trợ giúp các dân tộc nghèo đói, ngăn trở các dân tộc phát triển.  Việc sản xuất và buôn bán vũ khí có ảnh hưởng đến công ích của các quốc gia và của cộng đồng quốc tế.  Do đó, các nhà cầm quyền có quyền và bổn phận ra những qui định về vấn đề này.  Ḥa b́nh không ngừng bị đe dọa và chiến tranh nổ ra v́ những bất công, bất b́nh đẳng thái quá về kinh tế hoặc xă hội, v́ ḷng tham, sự ngờ vực và tính kiêu căng đang hoành hành giữa những con người và các quốc gia.  Tất cả những ǵ được thực hiện nhằm khắc phục các tệ hại này đều góp phần vào việc kiến tạo ḥa b́nh (2315-2330).

Trở về mục lục - Trang Sau