Chương 2

"Ngươi Phải Thương Người Lân Cận như Chính Ḿnh"

Chúa Giêsu nói với các môn đệ : "Các con hăy yêu thương nhau như Thầy đă yêu thương các con" (Ga 13,34).

Để trả lời câu hỏi về điều răn trọng nhất Chúa Giêsu nói rằng phải yêu mến Thiên Chúa hết ḷng, hết linh hồn, hết tâm trí và hết sức lực, c̣n điều răn thứ hai là phải yêu người lân cận như chính ḿnh.  Thánh Phaolô cũng nhắc: "Ai yêu người th́ đă chu toàn lề luật" (2196)

Mục 4: Điều Răn Thứ Tư

"Hăy trọng kính cha mẹ ngươi, để được sống lâu trên đất mà Đức Chúa, Thiên Chúa của ngươi, ban cho ngươi" (Xh 20,12)

Điều răn thứ tư mở đầu phần hai của Thập Giới, ấn định trật tự của đức ái.  Thiên Chúa muốn rằng sau Ngài, chúng ta phải tôn kính cha mẹ và những người được Ngài trao quyền để mưu ích cho chúng ta. Điều răn này ấn định những bổn phận phải chu toàn, và chuẩn bị cho những điều răn tiếp theo.  Điều răn thứ tư nói đến bổn phận con cái đối với cha mẹ, tṛ với thầy, thợ với chủ, kẻ thuộc cấp với người chỉ huy, công dân với tổ quốc và với tất cả những người điều hành, cai trị đất nước.  Điều răn này cũng bao hàm bổn phận của tất cả những ai có quyền trên kẻ khác hay trên một tập thể.  Điều răn thứ tư có kèm theo phần thưởng.  Ai tôn trọng điều răn này, ngoài những lợi ích thiêng liêng, c̣n nhận được những lợi ích trần thế là an b́nh và thịnh vượng.  Ngược lại, vi phạm điều răn nầy sẽ gây nhiều thiệt hại lớn cho cộng đoàn và cho cá nhân (2197-2200).

I.       Gia đ́nh trong chương tŕnh của Thiên Chúa (2201-2206)

Bản chất của gia đ́nh - Gia đ́nh được thiết lập do sự ưng thuận của hai vợ chồng, nhằm vào lợi ích của họ cũng như sinh sản và giáo dục con cái.  Gia đ́nh là nền tảng cho những tương quan khác trong thân tộc.  Khi tạo dựng người nam và người nữ, Thiên Chúa đă thiết lập gia đ́nh và đặt nền tảng cơ bản cho nó.  Các phần tử trong gia đ́nh đều b́nh đẳng về nhân phẩm và có một số quyền lợi và bổn phận căn bản (2201-2203).

Gia đ́nh Kitô giáo - Gia đ́nh Kitô giáo thể hiện một cách đặc biệt sự hiệp thông trong Hội Thánh nên được coi là một "Hội Thánh tại gia", là một cộng đoàn đức tin, cậy, mến.  Tân Ước cho thấy gia đ́nh có một tầm quan trọng đặc biệt trong Hội Thánh.  Gia đ́nh Kitô giáo là dấu chỉ và h́nh ảnh của sự hiệp thông giữa Ba Ngôi.  Việc sinh sản và giáo dục con cái phản ánh công tŕnh sáng tạo của Chúa Cha.  Kinh nguyện hằng ngày và chăm đọc Lời Chúa củng cố đức ái trong gia đ́nh.  Gia đ́nh Kitô giáo mang sứ mạng loan báo Tin Mừng truyền giáo.  Những liên hệ trong gia đ́nh đưa tới những cảm t́nh, những tŕu mến, sở thích, những quyền lợi giống nhau, nhất là do việc biết tôn trọng lẫn nhau (2204-2206).

II.    Gia đ́nh và xă hội (2207-2213)

Gia đ́nh là tế bào nguyên bản của xă hội, là cộng đoàn đầu tiên mà con người học tôn trọng các giá trị luân lư, tôn thờ Thiên Chúa và sử dụng tự do.  Đời sống gia đ́nh chuẩn bị cho đời sống xă hội.  Gia đ́nh phải sống thế nào để các thành viên biết quan tâm và nhận trách nhiệm đối với những người trẻ và những người già, người đau yếu, tật nguyền và nghèo khổ.  Xă hội phải tôn trọng, giúp đỡ và bảo vệ gia đ́nh.  Theo nguyên tắc hỗ trợ, những cộng đoàn lớn không được lấn quyền hay xen vào đời sống của các gia đ́nh (2207-2211).

Điều răn thứ tư cũng làm sáng tỏ các mối tương quan khác trong gia đ́nh và xă hội, giữa anh chị em ruột, anh chị em họ, đồng bào, đồng đạo; mỗi người đều là con của Đấng chúng ta gọi là "Cha chúng con". Do đó, các mối tương quan với tha nhân đều là những tương quan nhân vị.  Để quản trị các cộng đồng một cách tốt đẹp, không những phải bảo đảm các quyền chu toàn các bổn phận, tuân giữ các khế ước, nhưng phải có ḷng nhân hậu của người biết mưu cầu công b́nh và t́nh huynh đệ, nhờ đó có được quan hệ tốt đẹp giữa chủ và thợ, giữa nhà cầm quyền và công dân (2212-2213).

III.   Bổn phận của các phần tử trong gia đ́nh (2214-2231)

Bổn phận con cái -  T́nh phụ tử của Thiên Chúa là nguồn mạch của t́nh phụ tử nơi loài người.  Vinh dự của cha mẹ đặt trên nền tảng này. Ḷng tôn kính của con cái đối với cha mẹ phát xuất từ sự biết ơn đối với những người đă sinh sản nuôi nấng và dạy dỗ ḿnh.  Ḷng hiếu thảo được bày tỏ qua sự ngoan ngoăn vâng phục chân thành.  Bao lâu c̣n chung sống với cha mẹ, con cái phải tuân giữ mọi điều cha mẹ dạy, v́ lợi ích của ḿnh và của gia đ́nh.  Khi trưởng thành, con cái vẫn phải tôn kính cha mẹ, biết đón trước ư muốn của các ngài, sẵn sàng bàn hỏi và chấp nhận những lời khuyên cáo đúng đắn của cha mẹ.  Ḷng tôn kính này bắt nguồn từ sự kính sợ Thiên Chúa, một trong bảy ơn Chúa Thánh Thần.  Điều răn thứ tư c̣n cho những người con đă trưởng thành biết trách nhiệm của họ đối với cha me, về vật chất cũng như tinh thần, khi các ngài già yếu, bệnh tật, cô đơn hay hoạn nạn.  Ḷng hiếu thảo tạo bầu khí thuận ḥa trong gia đ́nh, ảnh hưởng đến các mối liên hệ giữa anh chị em.  Các Kitô hữu c̣n phải biết ơn những người đă giúp ḿnh lănh nhận đức tin, ân sủng bí tích Thánh Tẩy và đời sống trong Hội Thánh.  Những người này có thể là cha mẹ, ông bà, những phần tử khác của gia đ́nh, các vị mục tử, giáo lư viên, thầy cô giáo hay bạn bè (2214-2220).

Bổn phận của cha mẹ - Cha mẹ là những người đầu tiên có trách nhiệm giáo dục luân lư, và tâm linh, đặc biệt là đức tin cho con cái, bằng cách xây dựng một mái ấm gia đ́nh thích hợp cho việc giáo dục nhân đức.  Cha mẹ phải dạy cho con cái biết coi trọng tâm linh hơn là những ǵ thuộc thể lư và bản năng, nhất là phải làm gương sáng cho con cái, phải dạy cho con cái biết tránh chiều theo những sa đọa đang đe dọa xă hội loài người.  Họ phải đưa con cái ḥa nhập vào đời sống Hội Thánh ngay từ khi c̣n bé.  Việc giáo dục này khởi đầu khi các phần tử trong gia đ́nh giúp nhau lớn lên trong đức tin, nhờ chứng từ của một đời sống đạo phù hợp với Tin Mừng.  Việc dạy giáo lư trong gia đ́nh đi trước, đồng hành và làm phong phú các h́nh thức giáo dục đức tin khác.  Cha mẹ phải dạy con cầu nguyện và khám phá ra ơn gọi làm con Thiên Chúa.  Giáo xứ là cộng đồng Thánh Thể và trung tâm đời sống Phụng Vụ, nên là nơi tốt nhất để giáo dục đức tin cho trẻ em và cha mẹ chúng.  Mỗi người phải biết quảng đại và sẵn sàng tha thứ cho nhau khi gặp những xúc phạm, gây gỗ, bất công và thiếu quan tâm.  Khi con cái c̣n nhỏ, cha mẹ tôn trọng và yêu thương chúng qua việc chăm sóc và lưu tâm dưỡng dục, đáp ứng những nhu cầu thể xác và tâm linh của chúng.  Khi chúng lớn lên, cha mẹ tôn trọng và tận tụy giáo dục con cái biết sử dụng lư trí và tự do.  Cha mẹ có quyền chọn trường học cho con cái theo ư ḿnh; chính quyền có bổn phận bảo đảm và giúp đỡ để cha mẹ thực thi quyền ấy.  Khi đến tuổi trưởng thành, con cái có quyền chọn nghề nghiệp và bậc sống.  Tuy có những trách nhiệm mới, con cái vẫn phải liên lạc và tín nhiệm cha mẹ, sẵn sàng bàn hỏi, lắng nghe ư kiến và lời khuyên bảo của cha mẹ.  Cha mẹ phải tránh ép buộc con cái trong việc chọn nghề, cũng như chọn người bạn đời (2221-2231).

IV.  Gia đ́nh và Nước Trời (2232-2233)

Các liên hệ gia đ́nh rất quan trọng nhưng không tuyệt đối.  Cha mẹ phải tôn trọng và cổ vơ con cái đáp trả và đi theo ơn gọi của Thiên Chúa.  Phải xác tín rằng ơn gọi đầu tiên của Kitô hữu là đi theo Chúa Giêsu.  Với tâm t́nh vui mừng và biết ơn, cha mẹ phải đón nhận và tôn trọng ơn Thiên Chúa mời gọi một trong số con cái ḿnh đi theo Người, trong đời sống trinh khiết v́ Nước Trời, trong đời thánh hiến, hay trong thừa tác vụ linh mục.

V.     Quyền bính trong xă hội dân sự (2234-2257)

Điều răn này cũng dạy ta phải tôn trọng những người được Thiên Chúa trao quyền bính trong xă hội để mưu ích cho chúng ta (2334).

Bổn phận của chính quyền dân sự - Những người có quyền phải thi hành quyền bính như người phục vụ, không được ra các lệnh trái với nhân phẩm và luật tự nhiên, phải tôn trọng các quyền căn bản của con người, và thực thi công b́nh với ḷng nhân đạo, phải công nhận các quyền chính trị gắn liền với tư cách công dân theo các đ̣i hỏi của công ích.  Các quyền ấy không thể bị đ́nh chỉ khi không có lư do chính đáng (2335-2338).

Bổn phận công dân – Các công dân phải coi cấp trên như người đại diện Thiên Chúa.   Họ phải lên tiếng về những ǵ có hại cho nhân phẩm và lợi ích của cộng đồng, phải góp phần với chính quyền để mưu ích cho xă hội trong tinh thần tôn trọng chân lư, công bằng, liên đới và tự do.  Ḷng yêu mến và phục vụ Tổ Quốc phát xuất từ bổn phận tri ân và đ̣i hỏi của đức ái.  Việc tùng phục quyền bính hợp pháp và phục vụ công ích đ̣i hỏi họ phải chu toàn các nhiệm vụ như đóng thuế, bầu cử và bảo vệ quê hương, cùng cầu nguyện cho các người cầm quyền (2238- 2240).

Các quốc gia giàu có bổn phận đón nhận những người nước ngoài đến t́m an ninh và sinh kế mà họ không có được ở quê hương họ.  Chính quyền có thể quy định một số điều kiện pháp lư cho quyền nhập cư, nhất là đ̣i hỏi người di dân phải tôn trọng các bổn phận đối với quốc gia tiếp nhận họ.  Người nhập cư phải biết ơn và tôn trọng di sản vật chất và tinh thần của xứ sở tiếp nhận họ, tuân thủ luật pháp và chia sẻ các trách vụ trong nước ấy (2241).

Theo lương tâm, người công dân không được tuân theo những luật lệ trái ngược với các đ̣i hỏi luân lư, với các quyền cơ bản của con người, hay giáo huấn của Tin Mừng.  Không được sử dụng vũ khí chống lại một chính quyền áp bức, trừ khi hội đủ các điều kiện cần thiết (2242-2243).

Cộng đồng chính trị và Hội Thánh - Hội Thánh mời gọi các chính quyền nên phán đoán và quyết định dựa trên chân lư mặc khải về Thiên Chúa và con người.  Do sứ mạng và thẩm quyền của ḿnh, Hội Thánh không tự đồng hóa với cộng đồng chính trị, nhưng v́ vừa là dấu chỉ, vừa là cơ quan bảo vệ tính siêu việt của nhân vị,  Hội Thánh có sứ mệnh nói lên những nhận định luân lư của ḿnh cả trong những vấn đề liên quan tới lănh vực chính trị, khi các quyền căn bản của con người hay phần rỗi các linh hồn đ̣i hỏi, bằng cách sử dụng mọi phương tiện, và chỉ những phương tiện phù hợp với Tin Mừng và lợi ích của thời đại và hoàn cảnh khác nhau (2244-2257).

Trở về mục lục - Trang Sau