Những Thách Đố về Mục Vụ Gia Đình trong Bối Cảnh Phúc Âm Hoá
Vào Đề
Việc công bố Tin Mừng về gia đình là một phần của sứ vụ Hội Thánh, vì mặc khải của Thiên Chúa soi sáng mối liên hệ giữa một người nam và một người nữ, tình yêu của họ dành cho nhau và kết quả của mối liên hệ ấy. Trong thời đại chúng ta, một cuộc khủng hoảng rộng rãi về văn hóa, xã hội và tinh thần tạo ra một thách đố trong việc rao giảng Tin Mừng của Hội Thánh cho gia đình, là tế bào sống còn của xã hội và cộng đồng hội thánh. Việc công bố này diễn ra trong sự liên tục với cuộc họp của Thượng Hội Đồng Giám Mục về Tân Phúc Âm Hoá để Truyền Thụ Đức Tin Kitô Giáo và Năm Đức Tin, đã được Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI công bố.
Đại hội bất thường của Thượng Hội Đồng Giám Mục về chủ đề: Những Thách Đố Mục Vụ về Gia Đình trong Bối Cảnh Phúc Âm Hóa, dựa trên sự kiện là “Thánh Truyền, đến từ các Tông Đồ, được tiếp tục trong Hội Thánh với sự trợ giúp của Chúa Thánh Thần” (Dei Verbum [DV], 8), được triệu tập để suy nghĩ về con đường phải theo, để truyền thông cho tất cả mọi người chân lý về tình yêu vợ chồng và về gia đình, cùng trả lời nhiều thách đố của nó (x. Evangelii Gaudium [EG], 66). Gia đình là một nguồn tài nguyên vô tận và là nguồn mạch của đời sống trong sinh hoạt mục vụ của Hội Thánh. Vì vậy, nhiệm vụ chính của Hội Thánh là công bố vẻ đẹp của ơn gọi yêu thương, cũng là tiềm năng rất lớn đối với xã hội. Đối diện với sự khẩn trương này, các Giám Mục, cum et sub Petro (cùng và dưới quyền Thánh Phêrô), ngoan ngoãn lắng nghe Chúa Thánh Thần trong khi suy nghĩ về những thách đố mục vụ ngày nay.
Hội Thánh, ý thức rằng những khó khăn không xác định chân trời cuối cùng của cuộc sống gia đình, và rằng con người không những chỉ đối diện với những vấn đề mới, sẵn sàng công nhận những nỗ lực đã được thực hiện, nhất là bởi giới trẻ, để thoáng thấy một mùa xuân mới cho gia đình. Chúng ta thấy những chứng từ quan trọng theo nghĩa này trong nhiều cuộc gặp gỡ của Hội thánh, ở đó chúng diễn tả một cách rõ ràng, đặc biệt là bởi những thế hệ mới, một ước vọng canh tân gia đình. Trước ước vọng này, Hội Thánh được mời gọi để nâng đỡ và đồng hành, ở mọi mức độ, trong việc trung thành với mệnh lệnh công bố vẻ đẹp của tình yêu gia đình của Chúa. Trong những cuộc gặp gỡ với các gia đình, Đức Thánh Cha luôn luôn khuyến khích mọi người nhìn vào tương lai với niềm hy vọng, trong khi đề nghị những cách sống mà qua đó có thể bảo tồn và gia tăng tình yêu trong gia đình: xin phép, cảm ơn và xin lỗi, và không bao giờ để cho mặt trời lặn trong khi còn tranh cãi hoặc hiểu lầm, mà không có sự khiêm nhường để xin lỗi.
Từ đầu triều đại giáo hoàng của ngài, Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã tái xác rằng “Chúa không bao giờ ngừng tha thứ: không bao giờ! Chính chúng ta là những người mệt mỏi khi xin Ngài tha thứ.” (Kinh Truyền Tin, ngày 17 tháng 3 năm 2013). Việc nhấn mạnh đến lòng thương xót này đã có một tác động lớn ngay cả trên các vấn đề liên quan đến hôn nhân và gia đình, trong đó, khác xa tất cả các nguyên tắc luân lý, nó khẳng định và mở ra những chân trời trong đời sống Kitô hữu, bất chấp những giới hạn mà con người đã kinh nghiệm và các tội lỗi mà họ đã phạm. Lòng thương xót của Thiên Chúa mở ra một sự hoán cải thường trực và một sự tái sinh liên tục.
Phần Thứ Nhất – Việc Truyền Đạt Tin Mừng Trong Gia Đình Hôm Nay
Chương Một – Kế Hoạch Hôn Nhân và Gia Đình của Thiên Chúa
Gia đình theo ánh sáng giáo huấn Thánh Kinh
1 Sách Sáng Thế Ký trình bày người nam và người nữ được tạo dựng theo hình ảnh và giống Thiên Chúa; trong việc chấp nhận lẫn nhau, họ nhận ra là mình được tạo dựng cho nhau (x. St 1: 24-31, 2: 4b-25). Việc truyền sinh biến người nam và người nữ thành những cộng sự viên của Thiên Chúa trong việc đón nhận và truyền lại sự sống: “Qua việc truyền lại cho con cháu của họ sự sống con người, người nam và người nữ, như vợ chồng và cha mẹ, hợp tác một cách độc đáo vào công trình của Đấng Tạo Hóa” (GLCG 372). Ngoài ra, trách nhiệm của họ nối dài với việc bảo tồn tạo vật và sự tăng trưởng của gia đình nhân loại. Trong truyền thống Thánh Kinh, triển vọng về vẻ đẹp của tình yêu con người, là phản ảnh của tình yêu Thiên Chúa, được khai triển trên hết trong sách Nhã Ca và các sách Ngôn Sứ.
2. Nền tảng của công bố của Hội Thánh về gia đình được tìm thấy trong giáo huấn và cuộc đời của Chúa Giêsu, Đấng đã sống và lớn lên trong gia đình Nazareth, đã dự tiệc cưới Cana, ở đó Người đã làm cho buổi lễ thêm phong phú bằng “dấu chỉ” đầu tiên của Người (x. Galatians 2:1-11), và tự giới thiệu Mình là Phu Quân kết hợp chặt chẽ với Hiền Thê của Người (x. Galatians 3:29). Trên thập giá, Người hiến mình vì tình yêu cho đến cùng, và trong Thân Thể Phục Sinh của Người, Người thiết lập những quan hệ mới giữa con người. Qua việc mặc khải trọn vẹn lòng thương xót của Thiên Chúa, Chúa Giêsu cho phép người nam và người nữ phục hồi “nguyên tắc” mà theo đó Thiên Chúa đã liên kết họ thành một thân một xác (x. Matthew 19:4-6), vì thế – với ân sủng của Đức Kitô, họ trở nên có khả năng yêu thương một cách chung thuỷ mãi mãi. Do đó, tiêu chuẩn tình yêu vợ chồng của Thiên Chúa, mà vợ chồng được ân sủng mời gọi đến, tìm thấy nguồn gốc của nó trong “vẻ đẹp của tình yêu cứu độ của Thiên Chúa được tỏ bày trong Đức Chúa Giêsu Kitô đã chết và Phục Sinh” (EG 36), chính là trái tim của Tin Mừng.
3. Chúa Giêsu, khi mặc lấy tình yêu của con người, cũng hoàn thiện nó (x. Gaudium et Spes [GS] 49), bằng cách ban cho người nam và người nữ một cách mới để yêu thương, mà nền tảng là sự trung thành không thể thu hồi được của Thiên Chúa. Trong ánh sáng này, Thư gửi tín hữu Êphêxô đã phân biệt trong tình yêu của người nam và người nữ “mầu nhiệm cao cả”, là điều làm cho tình yêu giữa Đức Kitô và Hội Thánh được hiện diện trong thế giới này, (x. Ephesians 5:31 – 32). Họ có một đặc sủng (1 Corinthians 7:7) để xây dựng Hội Thánh qua tình yêu vợ chồng cùng nhiệm vụ sinh sản và giáo dục con cái của họ. Đươc kết hợp bởi mối dây bí tích bất khả phân ly, vợ chồng sống vẻ đẹp của tình yêu, của việc làm cha, làm mẹ, và phẩm giá được tham gia vào công trình sáng tạo của Thiên Chúa.
Gia đình trong những tài liệu của Hội Thánh
4. Qua nhiều kỷ nguyên, Hội Thánh đã không ngừng cung cấp giáo huấn liên tục của mình về hôn nhân và gia đình. Một trong những cách diễn tả cao nhất của Huấn Quyền đã được đề ra bởi Công Đồng Vaticanô II, trong Hiến Chế Mục Vụ Gaudium et Spes, trong đó dành một chương để đề cao phẩm giá của hôn nhân và gia đình (x. GS 47 – 52). Hiến Chế này định nghĩa hôn nhân như một cộng đồng của sự sống và tình yêu (x. GS 48), đặt tình yêu ở trung tâm của gia đình và đồng thời cho thấy chân lý về tình yêu này trước các hình thức khác nhau của chủ nghĩa giản lược hiện diện trong nền văn hóa hiện đại. “Tình yêu vợ chồng thật sự” (GS 49) ám chỉ món quà hiến thân cho nhau, bao gồm và tích hợp các khía cạnh tính dục và tình cảm, theo kế hoạch của Thiên Chúa (x. GS 48-49). Ngoài ra, Gaudium et Spes số 48 nhấn mạnh đến sự bén rễ của vợ chồng trong Đức Kitô: Đức Kitô là Chúa “đến gặp vợ chồng Kitô hữu qua Bí Tích Hôn Phối” và vẫn tiếp tục ở với họ. Trong việc Nhập Thể, Người mặc lấy tình yêu nhân loại, thanh lọc nó cùng dẫn nó đến sự viên mãn của Người, và ban cho cặp vợ chồng, với Thần Khí của Người, khả năng sống thấm nhuần tất cả đời sống của họ bằng đức tin, đức cậy và đức ái. Vì thế, vợ chồng coi như được thánh hiến, và qua một ân sủng đặc biệt, họ xây dựng Thân Thể Đức Kitô và thành một Hội Thánh tại gia (x. LG 11). Hội Thánh cũng thế, để hiểu đầy đủ về mầu nhiệm của mình, Hội Thánh nhìn vào gia đình Kitô hữu, là điều biểu lộ Hội Thánh một cách thực sự.
5. Tiếp theo Công Đồng Vaticanô II, Huấn Quyền Giáo Hoàng đã đào sâu giáo lý về hôn nhân và gia đình. Đặc biệt là Đức Thánh Cha Phaolô VI, qua Thông Điệp Humanae Vitae, đã nhấn mạnh đến sự liên kết mật thiết giữa tình yêu vợ chồng và việc sinh sản con cái. Thánh Gioan Phaolô II đã quan tâm đặc biệt đến gia đình qua giáo lý của ngài về tình yêu con người, Thư gửi các Gia Đình của ngài (Gratissimam Sane), và nhất là là trong Tông Huấn Familiaris Consortio. Trong các tài liệu này, Đức Thánh Cha gọi gia đình là “con đường của Hội Thánh”; ngài đã đưa ra một cái nhìn tổng quan về ơn gọi yêu thương của người nam và người nữ; ngài đề ra các hướng dẫn cơ bản về một mục vụ gia đình và sự hiện diện của gia đình trong xã hội. Đặc biệt, liên quan đến tình yêu vợ chồng (x. FC 13), ngài mô tả làm sao vợ chồng qua sự yêu thương lẫn nhau của họ, nhận được hồng ân của Thần Khí của Đức Kitô và sống lời mời gọi nên thánh của họ.
6. Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI, trong Thông Điệp Deus Caritas Est, lại bàn đến chủ đề chân lý của tình yêu giữa người nam và người nữ, là điều chỉ được soi sáng cách trọn vẹn trong ánh sáng tình yêu của Đức Kitô chịu đóng đinh (x. DCE 2). Ngài tái khẳng định rằng “Hôn nhân dựa trên một tình yêu độc quyền và dứt khoát sẽ trở thành biểu tượng của mối liên hệ giữa Thiên Chúa và dân Ngài và sự hỗ tương giữa hai bên: cách thế mà Thiên Chúa yêu thương trở thành thước đo tình yêu của con người” (DCE 11). Hơn nữa, trong Thông Điệp Caritas in Veritate, ngài đã làm nổi bật tầm quan trọng của tình yêu như một nguyên tắc của đời sống xã hội (xem CV 44), là nơi con người học kinh nghiệm về công ích.
7. Đức Thánh Cha Phanxicô, khi bàn đến sự liên hệ giữa gia đình và đức tin, đã viết trong Thông Điệp Lumen Fidei: “Cuộc gặp gỡ Đức Kitô, việc để cho mình được lôi cuốn và hướng dẫn bởi tình yêu của Người, mở rộng chân trời cuộc đời, cung cấp cho đời sống một niềm hy vọng vững chắc là điều không làm cho nó thất vọng. Đức tin không phải là nơi trú ẩn của những kẻ nhát đảm, nhưng là điều thăng tiến cuộc đời chúng ta. Nó làm cho chúng ta nhận ra một lời mời gọi cao cả, ơn gọi yêu thương. Nó đảm bảo cho chúng ta rằng tình yêu này đáng tin cậy và đáng giá để theo đuổi, vì nó đặt nền tảng trên sự trung tín của Thiên Chúa, mạnh mẽ hơn sự mỏng dòn của chúng ta rất nhiều” (LF 53).
(còn tiếp)
Phaolô Phạm Xuân Khôi chuyển ngữ